《过秦论》是西汉时期贾谊的一篇著名政论文章,以下是全文的注释及注音:
原文:
一夫作难而七庙隳,身死人手,为天下笑者,何也?仁义不施而攻守之势异也。
注音:
一夫(yī fū)作难(zuò nàn)而(ér)七(qī)庙(miào)隳(huī),shēn rén shǒu,wéi tiān xià xiào zhě,hé yě?rén yì bù shī ér gōng shǒu zhī shì yì yě。
注释:
一夫作难:指陈胜、吴广起义,推翻秦朝统治。
七庙:指秦朝的七座宗庙,象征着皇权。
隳:毁坏。
身死人手:指秦始皇死于非命,死于他人之手。
为天下笑者:指秦始皇的暴政引起了天下人的嘲笑。
仁义不施:指秦始皇不施行仁义,只以严刑峻法统治国家。
攻守之势异:指秦始皇在攻城掠地时,只注重军事力量,而忽视了政治手段。
二
故曰:“域民不以封疆之界,固国不以山溪之险,威天下不以兵革之利。得道多助,失道寡助。寡助之至,亲戚畔之;多助之至,天下顺之。以天下之所顺,攻亲戚之所畔,故君子有不战,战必胜矣。”
注音:
故(gù)yuē:“yù”民(mín)bù yǐ fēng jiāng zhī jiè,gù guó bù yǐ shān xī zhī xiǎn,wēi tiān xià bù yǐ bīng gé zhī lì。dé dào duō zhù,shī dào guǎ zhù。guǎ zhù zhī zhì,qīn zhī pàn zhī;duō zhù zhī zhì,tiān xià shùn zhī。yǐ tiān xià zhī suǒ shùn,gōng qīn zhī zhī pàn,guǒ jūn zī yǒu bù zhàn,zhàn bì shèng yǐ le。”
注释:
域民:指统治民众。
封疆:指国家领土。
固国:指巩固国家。
山溪:指山川险要之地。
兵革:指兵器。
得道:指实行仁政。
失道:指实行暴政。
寡助:指失去民心。
畔:通“叛”,背叛。
顺:顺从。
君子:指有道德的人。
不战:指不主动发动战争。
三
故曰:“得道者多助,失道者寡助。”寡助之至,亲戚畔之;多助之至,天下顺之。以天下之所顺,攻亲戚之所畔,故君子有不战,战必胜矣。
注音:
故(gù)yuē:“dé”dào zhě duō zhù,shī dào zhě guǎ zhù。”guǎ zhù zhī zhì,qīn zhī pàn zhī;duō zhù zhī zhì,tiān xià shùn zhī。yǐ tiān xià zhī suǒ shùn,gōng qīn zhī zhī pàn,guǒ jūn zī yǒu bù zhàn,zhàn bì shèng yǐ le。”
注释:
同上。
四
昔者秦穆公之霸,天下莫敢与之争;及其衰也,诸侯背之,而不予盟,天下非之,而不予会。当此时也,秦之地不过千里,其野半旷,其民半饥。于是秦缪公遗其大臣百里奚,复其故国,修其德政,诸侯亲之,天下归之。故曰:“得道者多助,失道者寡助。”
注音:
xī zhě qín mù gōng zhī bà,tiān xià mò gǎn yǔ zhēng;jí qí shuāi yě,zhū hóu bèi zhī,ér bù yǔ méng,tiān xià fēi zhī,ér bù yǔ huì。dāng shí zhě yuǎn,qín zhī dì bù guò qiān lǐ,qí yě bàn kuàng,qí mín bàn jī. yú shì qín miù gōng yí qí dà cháng bǎi lǐ xī,fù qí gù guó,xiū qí dé zhèng,zhū hóu qīn zhī,tiān xià guī zhī。guǒ yuē:“dé dào zhě duō zhù,shī dào zhě guǎ zhù。”
注释:
秦穆公:秦国的君主,曾一度称霸天下。
霸:称霸。
诸侯:指各国的君主。
背之:背叛秦国。
盟:结盟。
会:聚会。
秦缪公:秦穆公的别称。
百里奚:秦缪公的大臣。
故国:指秦国的故土。
德政:指以德治国。
亲之:亲近秦国。
归之:归附秦国。
五
自缪公以来,至于秦昭王,四十有余岁矣。然而天下不以为泰,未尝宁息。何也?夫天下尝闻其美,未尝见其恶也。夫天下之所恶,莫大于不义。夫不义者,天下之所共弃也。是以天下多助,而秦无与也。
注音:
zì miù gōng yǐ lái,zhì qín zhāo wáng,sì shí yǒu yú suǒ yuè le。rán ér tiān xià bù yǐ tài,wèi cháng níng xī. hé yě?fū tiān xià cháng wén qí měi,wèi cháng jiàn zhī qí è yě. fū tiān xià zhī suǒ è,mò dà yú bù yì. fū bù yì zhě,tiān xià zhī gòng qì yě. shì yǐ tiān xià duō zhù,ér qín wú yǔ yě.
注释:
缪公:秦缪公。
秦昭王:秦国的君主。
四十有余岁:指秦昭王在位四十多年。
泰:安宁。
美:指秦国的强盛。
恶:指秦国的暴政。
不义:指不合道义的行为。
共弃:共同抛弃。
六
故曰:“天下莫大于不义。”是以天下多助,而秦无与也。夫不义者,天下之所共弃也。是以天下多助,而秦无与也。
注音:
guǒ yuē:“tiān xià mò dà yú bù yì.”shì yǐ tiān xià duō zhù,ér qín wú yǔ yě. fū bù yì zhě,tiān xià zhī gòng qì yě. shì yǐ tiān xià duō zhù,ér qín wú yǔ yě.
注释:
同上。
七
自缪公以来,至于秦昭王,四十有余岁矣。然而天下不以为泰,未尝宁息。何也?夫天下尝闻其美,未尝见其恶也。夫天下之所恶,莫大于不义。夫不义者,天下之所共弃也。是以天下多助,而秦无与也。
注音:
zì miù gōng yǐ lái,zhì qín zhāo wáng,sì shí yǒu yú suǒ yuè le. rán ér tiān xià bù yǐ tài,wèi cháng níng xī. hé yě?fū tiān xià cháng wén qí měi,wèi cháng jiàn zhī qí è yě. fū tiān xià zhī suǒ è,mò dà yú bù yì. fū bù yì zhě,tiān xià zhī gòng qì yě. shì yǐ tiān xià duō zhù,ér qín wú yǔ yě.
注释:
同上。
八
秦之积怨于天下也,甚矣。自穆公以来,至于昭王,二十有七年矣。然而天下不以为泰,未尝宁息。何也?夫天下尝闻其美,未尝见其恶也。夫天下之所恶,莫大于不义。夫不义者,天下之所共弃也。是以天下多助,而秦无与也。
注音:
qín zhī jī yuàn yú tiān xià yě,shèn yǐ le. zì miù gōng yǐ lái,zhì qín zhāo wáng,èr shí yǒu qīn yě. rán ér tiān xià bù yǐ tài,wèi cháng níng xī. hé yě?fū tiān xià cháng wén qí měi,wèi cháng jiàn zhī qí è yě. fū tiān xià zhī suǒ è,mò dà yú bù yì. fū bù yì zhě,tiān xià zhī gòng qì yě. shì yǐ tiān xià duō zhù,ér qín wú yǔ yě.
注释:
积怨:积累的仇恨。
积怨于天下:指秦国积累了天下的仇恨。
二十有七年:指从秦缪公到秦昭王共二十七年。
未尝宁息:从未安宁过。
美:指秦国的强盛。
恶:指秦国的暴政。
九
故曰:“天下莫大于不义。”是以天下多助,而秦无与也。夫不义者,天下之所共弃也。是以天下多助,而秦无与也。
注音:
guǒ yuē:“tiān xià mò dà yú bù yì.”shì yǐ tiān xià duō zhù,ér qín wú yǔ yě. fū bù yì zhě,tiān xià zhī gòng qì yě. shì yǐ tiān xià duō zhù,ér qín wú yǔ yě.
注释:
同上。
十
秦之积怨于天下也,甚矣。自缪公以来,至于昭王,二十有七年矣。然而天下不以为泰,未尝宁息。何也?夫天下尝闻其美,未尝见其恶也。夫天下之所恶,莫大于不义。夫不义者,天下之所共弃也。是以天下多助,而秦无与也。
注音:
qín zhī jī yuàn yú tiān xià yě,shèn yǐ le. zì miù gōng yǐ lái,zhì qín zhāo wáng,èr shí yǒu qīn yě. rán ér tiān xià bù yǐ tài,wèi cháng níng xī. hé yě?fū tiān xià cháng wén qí měi,wèi cháng jiàn zhī qí è yě. fū tiān xià zhī suǒ è,mò dà yú bù yì. fū bù yì zhě,tiān xià zhī gòng qì yě. shì yǐ tiān xià duō zhù,ér qín wú yǔ yě.
注释:
同上。
以上是《过秦论》全文的注释及注音,供您参考。